Τι γίνεται όταν ένας αρχαιολόγος πρέπει να αφαιρέσει χιλιάδες κυβικά χώματος από αρχαιολογικό χώρο, συγκεκριμένα κοντά, επάνω και πλάι από μακεδονικό τάφο, με χρήση εκσκαφικών μηχανημάτων;
Α– εφόσον βρίσκονται σε περιβάλλον αρχαιολογικού τύμβου τα αφαιρεί χωρίς μηχανήματα, με τον δέοντα ανασκαφικό τρόπο, φροντίζοντας να μη χαθούν δεδομένα, και κυρίως στους χώρους όπου εν δυνάμει θα μπορούσε να ήταν η ταφική πυρά.
Β– πηγαίνει βήμα- βήμα και δημιουργεί μια πλήρη στρωματογραφική τομή φτάνοντας στο παρθένο έδαφος, ώστε να έχει σημεία αναφοράς σε κάθε επόμενη φάση.
Γ– σταματά την ανασκαφή μετά από εύλογο χρονικό διάστημα για να μελετήσει ό,τι βρήκε και επανέρχεται τον επόμενο χρόνο.
Οποια απάντηση από τις σωστές τρεις κι αν δώσατε, κάνετε λάθος. Διότι, όταν ένας αρχαιολόγος πρέπει να αφαιρέσει χιλιάδες κυβικά χώματος από αρχαιολογικό χώρο, συγκεκριμένα κοντά, επάνω και πλάι από μακεδονικό τάφο, με χρήση εκσκαφικών μηχανημάτων, το πρώτο που πρέπει να κάνει είναι ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ ΤΟ ΘΕΜΑ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Κι επειδή τα τοπικά συμβούλια έχουν ρυθμούς χελώνας, πρέπει να το στείλει στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Εχετε δίκιο, το ΚΑΣ δεν είναι για να εξετάζει περιπτώσεις ανασκαφών. Στην περίπτωση του Λόφου Καστά της Αμφίπολης όμως, η ανασκαφή συναρτήθηκε εξαρχής με μηχανικά μέσα. Και όταν φτάνεις να τα χρησιμοποιείς σε τέτοια έκταση, δεν αρκούν οι διεπιστημονικές επιτροπές με τον ένα αρχαιολόγο. ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΡΩΤΗΣΕΙΣ. Δεν είναι θέμα γοήτρου και επάρκειας. Αν τα έχεις, δεν τα χάνεις επειδή απευθύνθηκες σε άλλους επιστήμονες. Είναι θέμα ασφάλειας του μνημείου.
Τα ντοκουμέντα λένε τι ακριβώς έγινε στην ανασκαφή και δείχνουν πως οι αρμόδιοι είχαν επιλέξει τον δρόμο τους πολλούς μήνες πριν:
Τι περιγραφόταν ως έργο;
Η αναλυτική περιγραφή τώρα:
Για όσους δεν κατάλαβαν, χρησιμοποιήθηκε τσάπα (αυτή με τις ερπύστριες;) και επίσης ένα όχημα 4Χ4 το οποίο προφανώς σκαρφάλωσε επάνω στον τάφο. Ακόμα και αν αυτό δεν έγινε, οι δονήσεις από τη λειτουργία των μηχανημάτων, ήταν αρκετές ώστε να διαταραχθεί η ισορροπία που επί αιώνες είχε το μνημείο.
Μετά, η ανασκαφή προχώρησε στο εσωτερικό και όλοι είδαμε τους θολίτες (τους λίθους που συναπαρτίζουν τον θόλο) ανοιγμένους και μερικούς λίθους στις καμάρες- θόλο με φρέσκα σπασίματα. Εικόνα που έφερνε στο νου ένα δημοφιλές καλοκαιρινό φρούτο: το καρπούζι. Μάλιστα, στον τρίτο θάλαμο είπαν οι ίδιοι πως ο θόλος είναι σε κατάσταση “οριακής ισορροπίας” αποδίδοντάς το στα φορτία. Και οι εκσκαφείς που χροδοπηδούσαν τριγύρω; άσχετο σου λέει. Οκ..
Η διεπιστημονική επιτροπή σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, συνέταξε ειδική μελέτη για την υποστύλωση του τρίτου θαλάμου. Αρα, ούτε και αυτή η μελέτη τέθηκε σε γνώση του ΚΑΣ. Επομένως, έτσι θα συνεχίσουν. Δεν θα ζητήσουν τη βοήθεια του πλέον ειδικευμένου συμβουλίου που διαθέτει η χώρα. Αυτού που επικαλούνται όλοι όταν τους βολεύει και ξεχνούν την ύπαρξή του σε άλλη περίπτωση.
Γιατί;
Ποιος ξέρει;
Μπορεί να το ρωτήσουν βέβαια για τον “ησυχασμό” των εδαφών. Αν πρέπει να παίξουν την Ωραία Κοιμωμένη του Τσαϊκόφσκι ή κανένα νανούρισμα του Σούμπερτ. Αρκεί να μην ακουστεί το κομμάτι από τις “Βαλκυρίες” του Βάγκνερ στο “Αποκάλυψη τώρα”...
Art-e 
Καλά κάνατε και μας εξηγείτε για να καταλάβουμε. Τουλάχιστον να καταλάβουμε ότι άλλο έγγραφο διαβάσατε. Σύμφωνα λοιπόν με την τεχνική περιγραφή.
Στο 1. “Ησυχασμός”. Ξεκάθαρα αναφέρει εργασίες περιμετρικά της εξωτερικής πλευράς του περιβόλου άρα όχι πάνω στον τύμβο πόσο μάλλον πάνω στον τάφο.
Το 2 που ενδεχομένως δεν είναι ξεκάθαρο αποσαφηνίζεται στην επόμενη παράγραφο “ενότητα (2) 2315μ^3 χώματος από σημεία του περιβάλλοντος χώρου του μνημειακού συνόλου”.
Άρα καμία αναφορά για μηχανήματα εντός του περιβόλου και πάνω στον τύμβο πάνω από τον τάφο.
Αν και τα παραπάνω αρκούν θα σχολιάσω και τα σχόλια σας για τα μηχανήματα.
Γράφετε. “χρησιμοποιήθηκε τσάπα (αυτή με τις ερπύστριες;)”. ΟΧΙ αυτή με τις ερπύστριες. Ελαστικοφόρο υδραυλικό εκσκαφέα γράφει η τεχνική περιγραφή. Το ελαστικοφόρο φέρει ελαστικά, για όσουν δεν κατάλαβαν. Και ναι είναι τσάπα. Υπάρχουν και τέτοιες χωρίς ερπύστριες.
Γράφετε. “ένα όχημα 4Χ4 το οποίο προφανώς σκαρφάλωσε επάνω στον τάφο”
Το να είναι ένα όχημα 4×4 δεν είναι κάτι κακό. Άλλωστε γράφει συγκεκριμένα για τύπο JCB και τα χαρακτηριστικά του αφορούν το JCB 3CX. Το οποίο χρησιμοποιείται κατά κόρον σε δοκιμαστικές τομές στα πλαίσια αρχαιολογικών ερευνών.
Και άντε, αφήνετε μια αμφιβολία για το σκαρφάλωμα αλλά ανησυχείτε για τις δονήσεις. Οπότε επανερχόμαστε στο 1 και 2 της τεχνικής περιγραφής.
Ο διαγωνισμός αφορά εργασίες περιμετρικά του τύμβου, εξωτερικά του περιβόλου. Και σε αποχωμάτωση και διαμόρφωση πρανών κανένας εκσκαφέας δεν χοροπηδά.
Τόσα λάθη έχουν γίνει σε αυτή την ανασκαφή κι εσείς πιαστήκατε από το πιο αδιάφορο έγγραφο της όλης διαδικασίας.
Ok αγαπητέ Διονύση. Ολα αυτά που λέτε, ας πούμε ότι ισχύουν, διότι δεν είμαι τεχνικός. Τα μηχανήματα που σκαρφάλωσαν πάνω στον τάφο, έστω και αν δεν πρόκειται για τα συγκεκριμένα, τα είδαν όλοι. Χρειάζεται να προσθέσω κάτι; Α, ναι, και να ρωτήσω αν 80.000 ευρώ μάς φαίνονται καλά για μια ανασκαφή, τί αλήθεια; σωστική; δεν είναο. Συστηματική; δεν έχει περάσει ΚΑΣ. Μεγάλων έργων; λέτε γι αυτό να χρησιμοποιήθηκαν και τα εκσκαπτικά, έστω και λαστιχοφόρα;
Όντως μηχανήματα πάνω στον τύμβο είδαμε όλοι. Μου έρχονται στο μυαλό εικόνες, μάλλον από κάποια εναέρια λήψη, με σκαπτικό μηχάνημα πάνω στον τύμβο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ανασκαφή γίνεται με αυτό ή μόνο με αυτό. Είναι σύνηθες να χρησιμοποιούνται σκαπτικά μηχανήματα σε ανασκαφές για συγκεκριμένες εργασίες. Δεν ξέρουμε, (καλύτερα, δεν ξέρω) τι εργασίες εκτέλεσαν αυτα στη συγκεκριμένη περίπτωση. (Στο χρονικό των ανασκαφών της Βεργίνας ο Ανδρόνικος αναφέρει ότι χρησιμοποίησε σκατπικά μηχανήματα. Με μια επιφύλαξη για αυτό που γράφω γιατί δεν έχω πρόχειρη την πηγή)
Τα 80000 ευρώ που αναφέρατε, αν προκύπτουν ως ποσό από τον διαγωνισμό, αφορούν όχι την ανασκαφή στο σύνολο αλλά ένα τμήμα εργασιών σχετικές με την ανασκαφή όπως περιγράφονται στη τεχνική περιγραφή. Σε κάθε περίπτωση ο όγκος χώματος που βγαίνει σε μια ανασκαφή και μεταφέρεται με καροτσάκια κάπου πρέπει να αφεθεί και στη συνέχεια να γίνει η διαχείριση του. Διευθέτηση ή μεταφορά αλλού. Για το αν οι συγκεκριμμένες εργασίες κοστίζουν τόσο δεν γνωρίζω. Αλλά σε κάθε περίπτωση η κοστολόγηση τέτοιων έργων για δημόσιους φορείς είναι διατιμημένη. Δεν μπορεί ο κάθε φορέας να κοστολογεί όπως θέλει.
Η ανασκαφή δεν είναι σωστική αλλά συστηματική ανασκαφή (διεξάγεται συστηματικά σίγουρα τα τελευταία τρία χρόνια) της αρμόδιας εφορείας αρχαιοτήτων και εκτελείται με πόρους του Υπουργείου. Αν δεν χρηματοδοτούνταν εκτάκτως με τα 100000 ευρώ δεν ξέρουμε αν και πότε θα συνέχιζαν την έρευνα (δεν θεωρώ ότι καλώς δόθηκε η εκτακτη χρηματοδότηση) όπως και στις περισσότερες συστηματικές ανασκαφές των εφορειών. Στάθηκαν τυχεροί οι ανασκαφείς με το “μέγεθος” του ευρήματος και συνεχίζεται η χρηματοδότηση.
Δεν χρειάζεται γνωμοδότηση του ΚΑΣ για την κάθε πτυχή μιας ανασκαφής.
Τα μηχανήματα με προβλημάτισαν κι εμένα, σε συνδυασμό με τον ρυθμό που φαίνεται (απο εικόνες) να γίνεται η αφαίρεση χώματος του τύμβου, αλλά δεν υπάρχει απόδειξη ότι οι ανασκαφείς χρησιμοποίησαν τα σκαπτικά στον τύμβο για την ανασκαφή και όχι για διευθέτηση χωμάτων της ανασκαφής.
Προσωπικά καταλαβαίνω την πίεση χρόνου με την οποία δουλεύουν (άραγε τι θα γίνει αν αναγκαστούν να διακόψουν λόγω καιρού και η ΕΛ. ΑΣ. πρέπει να συνεχίσει να περιφρουρεί απασχολώντας προσωπικό να φυλάει πέτρες;) και ότι δυστυχώς πρέπει να χειριστούν και τη δημόσια εικόνα της ανασκαφής πολύ περισσότερο από ό,τι σε άλλα έργα (π.χ. Μετρό).
Αλλά αυτό δεν δικαιολογεί την βιασύνη στη χρονολόγηση μέσω δελτίων τύπου (ειδικά αν δεν παρουσιάζονται τα ευρήματα που οδηγούν στη χρονολόγηση), την υποθετική αναπαράσταση με βάση τα στοιχεία που απουσιάζουν και όχι αυτά που υπάρχουν, την κριτική στους συναδέλφους τους που εκφράζουν άποψη δημόσια και σύμφωνα με αυτά που οι επιτελείς της ανασκαφής δημοσιεύουν.
Δυστυχώς, υπάρχουν φωτογραφίες με τα μηχανήματα πάνω στον λόφο. Οσο για τα υπόλοιπα, μπορείτε να τα δικαιολογείτε όλα, όμως μερικά δεν είναι σωστά (χρήση εκσκαπτικών πάνω από μακεδονικό τάφο, έστω και αν το έκανε και ο Ανδρόνικος) άλλα δεν είναι συννομα (η συστηματική ανασκαφή πρέπει να έχει έγκριση ΚΑΣ) και άλλα ειναι υπερβολικά δαπανηρά (καμιά ανασκαφή δεν επιχορηγείται, δυστυχώς από το υπουργείο, Αυτή πήρε εκατοντάδες χιλιάδες όπως όλα δείχνουν. Γιατί;)
Δικαιολογώ τον εναγκαλισμό της ανασκαφέως με την πολιτική ηγεσία για να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση. Το τι θα κάνει με τη συνείδηση της δεν με αφορά. Δικαιολογώ επίσης την υποστήριξη του έργου της από “ειδικούς της επικοινωνίας” (οΘντκ). Αλλά μέχρι εκεί.
Το ό,τι χρησιμοποίησε (;) εκσκαπτικά ο Ανδρόνικος και βέβαια δεν αποτελεί δικαιολογία για να χρησιμοποιούνται παντού.
Σε ό,τι αφορά τη συστηματική ανασκαφή υπέθεσα πως θα υπάρχει μια απόφαση ΚΑΣ ή άλλου αρμόδιου οργάνου που ορίζει τον χώρο ως αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που προορίζεται για ανασκαφική έρευνα και θεωρώ ότι αυτή δεν είναι ανάγκη να ανανεώνεται για κάθε ανασκαφική περίοδο. Δεν ξέρω αν όντως είναι έτσι. Η ανασκαφή πάντως διεξάγεται σίγουρα εδώ και τρία χρόνια. Δεν μπορεί να ήταν παράνομη.
Γνωστό εδώ και χρόνια ό,τι η στρόφιγγα έχει κλείσει και κάθε εφορεία ελπίζει στο άγιο ΕΣΠΑ για να εκτελέσει ανασκαφικό και όχι μόνο, έργο. Το ερώτημα για την συγκεκριμένη χρηματοδότηση το εκλαμβάνω ως ρητορικό. Κάθε “απάντηση” είναι σωστή.
Σε κάποια βασικά σημεία δεν βλέπω να διαφωνούμε. Αλλά διαφωνούμε στο ό,τι ο διαγωνισμός για χωματουργικές εργασίες εξωτερικά του περιβόλου είναι απόδειξη της χρήσης εκσκαφέων πάνω στον τύμβο.
Οχι, σε αυτό δεν διαφωνούμε, ή για να είμαι πιο ακριβής δέχομαι τη γνώμη σας επειδή δεν είναι κάτι που έχω διερευνήσει. Για να το λέτε, και να το υποστηρίζετε, θεωρώ πως ξέρετε.